Sayın Üyemiz, İlgi yazıda, ICS üyelerinin, RMS Queen Mary 2’de felaket yaratan bir kondansatör arızası ve patlama üzerine yayınlanan Denizcilik Endüstrisi için MAIB (İngiltere Deniz Kazalarını Soruşturma Şubesi) Güvenlik Bülteni’ni dağıtması istenmektedir. ICS’in MC(10)91 sayılı yazısı, Eylül 2010’da meydana gelen RMS Queen Mary 2’de tehlikeli bir kondansatör arızası/patlama hakkında bilgi vermiş ve eklenmiş olan MAIB Güvenlik Bülteni 4/2010, ayrıntıları bildirmişti. Bu olayla ilgili MAIB raporunun tamamlanması ile birlikte ekteki ‘Denizcilik Endüstrisi için MAIB Güvenlik Bülteni’nde ayrıntılı tavsiyeler yer almaktadır. Bunların önemli noktaları şunlardır: •Kritik cihazlar için koruma sistemleri arızaya karşı emniyetli olmalı ve tüm alt-bileşenlerinin düzgün çalıştığından emin olmak için düzenli aralıklarla ayrıntılı bir şekilde test edilmelidir. Özellikle, akım dengesizliği koruma sistemlerine sahip harmonik (uyumlu) filtreler ilk fırsatta yetkili bir kişi tarafından ayrıntılı bir şekilde kontrol edilmelidir. •Değişken hızlı AC motorlar gemilerde yaygın olarak kullanılmaya başlandıkça harmonik bozukluğun donanımda yarattığı risklerin artması olası olduğundan, harmonik bozukluğun olumsuz etkileri hakkındaki bilincin denizcilik sektöründe arttırılması gereklidir. •Bozulmanın erken uyarısı için elektrikli ağların düzenli olarak izlenmesi gerekmektedir. İzleme cihazları, geçici gerilim sıçramalarını, rezonansları ve aşırı miktardaki harmonik bozulma seviyelerini (gerek sürekli, gerek belirli aralıklarla olan) tespit etme kabiliyetine sahip olmalıdır. •Güç dönüştürme donanımı ya da harmonik hafifletici donanımın arıza yapması durumunda bozulma seviyelerini yönetmek için prosedürler kurulmalıdır. •Vardiya zabitinin çok fazla alarmla meşgul olup kritik sistemlerin alarmlarını fark edememe riskini en aza indirmek amacıyla makine alarmları düzenli olarak gözden geçirilmeli ve önceliklendirilmelidir. Raporun tamamı MAIB’in web sitesi www.maib.gov.uk ’den indirilebilir. Bilgilerinizi arz ve rica ederiz. Saygılarımızla, Murat TUNCER Genel Sekreter EKLER: Ek-1: MAIB Güvenlik Bülteni’nin Çevirisi Ek-2: İlgi yazı ve Eki DAĞITIM: Gereği: Bilgi: -Tüm üyelerimiz (Web sayfasında) -Deniz ve İçsular Düzenleme Gen. Md. -İstanbul Ünv. Mühendislik Fakültesi -Sn. Sefer KALKAVAN Deniz Ulaştırma ve İşletme Mühendisliği TOBB DTO’ları Konsey Başkanı -İstanbul Teknik Ünv. Denizcilik Fakültesi -Meclis Başkanlık Divanı -Dokuz Eylül Ünv. Denizcilik Fakültesi -Yönetim Kurulu Başkanı ve Üyeleri -Karadeniz Teknik Ünv. Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi -Sn. Erol YÜCEL - Kocaeli Ünv. Barbaros Denizcilik Y.O. TOBB Türkiye Denizcilik Meclisi Bşk. -Zirve Ünv. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümü -Yıldız Teknik Ünv. Makine Fakültesi -Zonguldak Karaelmas Ünv. Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Y.O. -Piri Reis Üniversitesi Denizcilik Fakültesi -Rize Üniversitesi Turgut Kıran Denizcilik Y.O. -Yakın Doğu Ünv. Denizcilik Fakültesi -Türk Armatörler Birliği -S/S Gemi Armatörleri Motorlu Taş. Koop. -Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği -16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,29,32,33,51 No’lu İMEAK DTO Meslek Komite Başkanları -Türk Loydu Vakfı -İMEAK DTO Şubeleri -Türk Uzakyol Gemi Kaptanları Derneği EK-1 DENİZCİLİK ENDÜSTRİSİ İÇİN MAIB GÜVENLİK BÜLTENİ RMS Queen Mary 2: Tehlikeli kondansatör arızası ve kıç harmonik (uyumlu) filtre odasında patlama 23 Eylül 2010, saat 04:25’te, yolcu gemisi RMS Queen Mary 2 (QM2) Barcelona’ya yaklaşırken kıç ana elektrik dağıtım tablosu (MSB) yönünden gürültülü bir patlama duyuldu. Birkaç saniye içinde pervane tahrik motorlarının dördü de stop etti. Birkaç saniye sonra gemide bir elektrik kesintisi meydana geldi. Kıç MSB tevzi tablosundan yoğun siyah duman çıktığı görüldü. Şans eseri, gemide seyir tehlikesi meydana gelmedi ve yaralanan olmadı. Saat 04:39’u gösterdiğinde, mürettebat, patlamanın, kıç MSB tevzi tablosunun yanındaki bir kompartımanda bulunan kıç harmonik filtre (HF) odasından geldiğini doğrulamıştı. Termal görüntüleme kameraları ile sıcak nokta bulunmadığı tespit edildikten sonra alan havalandırıldı ve kıç HF ve MSF, geri kalan 11000 voltluk elektrikli ağdan izole edildi. Bu suretle makine personeli, elektrik talebinin bir kısmını karşılayabildi ve 05:23’te QM2, ön MSB’den güç alan iki pervane tahrik motorunu kullanarak seyre devam etti. Olay takiben kıç HF’de yapılan inceleme, kondansatörlerden birinin, fazla basınç nedeniyle kaza çıkaracak şekilde arıza yaptığını ve bir diğer kondansatörde ciddi bir şişme meydana geldiğini ortaya çıkardı. Geminin, ortalama yılda bir kez olmak üzere HF kondansatör arızası geçmişi bulunmaktaydı. Kondansatör arızalarının kesin nedeni belirlenememiş olsa da, kondansatörün arızasının muhtemelen sık olan değişim işlemleri ve ara sıra olan şebekede aşırı voltaj dalgalanmalarından kaynaklanan geçici yüksek voltaj sıçramalarına bağlı olarak ortaya çıktığı kanısına varıldı. Kondansatördeki bozulma tespit edilemedi. Sigorta (fuse) ya da basınç rahatlatıcı aygıtlar bulunmadığı için kondansatör kasası tehlikeli sonuçlar yaratacak şekilde arıza yapana kadar devam etmişti. Kıç HF devre kesici elektrik arızasını izole etmek için HF’yi elektrik ağının geri kalanından ayırmış olsa da, arızanın elektrik ağında istikrarsızlığa yol açmış olması olasıydı; bu da takat/güç kaybına ve elektrik kesintisine neden oldu. Geminin alarm kayıtlarında kazadan yaklaşık 36 dakika önce gerçekleşmek üzere olan arızaya dair erken uyarılar bulundu. Ancak, geminin alarm sistemi düzenli olarak her dakika birden fazla alarmı kayıt altına aldığı için bu bilgi görülüp bu konuda harekete geçilemedi. Akım dengesizliği tespit sistemi (EstaSym 3C – Vishay Electronics GmbH) Kondansatörlerin tehlikeli arızasına karşı tek koruma dengesiz elektrik akımı tespit sistemiydi. Bu sistem, kondansatör devresine bağlı olan bir akım transformatörden (Şekil 2a) oluşmaktaydı. Normal şartlarda, transformatörden ya hiç ya da çok az miktarda akım geçmiş olmalıydı. Kondansatörlerden biri bozulduğunda devreye giden akım dengesizleşti ve transformatörün sekonder sargısında (bobininde) bir akıma neden oldu. Sistem, dengesizlik 400mA ile 800 mA arasına ulaştığında alarm vermeye ayarlanmıştı. Kazadan sonra, transformatör sargılarının arıza yaptığı anlaşıldı (Şekil 2b). Sistemin bu bölümünde birkaç yıldan beri alarm yoktu ve dengesizlik algılama sisteminin bir süredir çalışmıyor olma olasılığı yüksekti. Bu da alarm ekranının, 0mA göstererek, kondansatörlerin iyi durumda olduğu yönünde yanlış bir göstergeye neden oldu. Dengesiz bir akımın tespit edilmesi, harmonik filtreler için tek koruma sistemi olmasına rağmen, yedekleme/kayıt oluşturulmamıştı ve arızaya karşı dayanıklı değildi. Sistemin düzenli testleri, transformatör devre dışı bırakılarak sekonder akımın devreye sokulması yöntemiyle yapılmaktaydı. GÜVENLİK DERSLERİ • Kritik cihazlar için koruma sistemleri arızaya karşı emniyetli olmalı ve tüm alt-bileşenlerinin düzgün çalıştığından emin olmak için düzenli aralıklarla ayrıntılı bir şekilde test edilmelidir. Özellikle, akım dengesizliği koruma sistemlerine sahip harmonik filtreler ilk fırsatta yetkili bir kişi tarafından ayrıntılı bir şekilde kontrol edilmelidir. • Değişken hızlı AC motorlar gemilerde yaygın olarak kullanılmaya başlandıkça harmonik bozukluğun donanımda yarattığı risklerin artması olası olduğundan, harmonik bozukluğun olumsuz etkileri hakkındaki bilincin denizcilik sektöründe arttırılması gereklidir. • Bozulmanın erken uyarısı için elektrikli ağların düzenli olarak izlenmesi gerekmektedir. İzleme cihazları, geçici gerilim sıçramalarını, rezonansları ve aşırı miktardaki harmonik bozulma seviyelerini (gerek sürekli, gerek belirli aralıklarla olan) tespit etme kabiliyetine sahip olmalıdır. • Güç dönüştürme donanımı ya da harmonik hafifletici donanımın arıza yapması durumunda bozulma seviyelerini yönetmek için prosedürler kurulmalıdır. • Vardiya zabitinin çok fazla alarmla meşgul olup kritik sistemlerin alarmlarını fark edememe riskini en aza indirmek amacıyla makine alarmları düzenli olarak gözden geçirilmeli ve önceliklendirilmelidir. Bu güvenlik bültenine ve MAIB’in soruşturma raporuna www.maib.gov.uk adresinden ulaşılabilir. Tüm sorular için: Deniz Kazalarını Araştırma Şubesi Tel: +44 (0)23 8039 5500 Mountbatten House Fax: +44 (0)23 8023 2459 Grosvenor Square Southampton SO15 2JU İngiltere Deniz Kazalarını Soruşturma Şubesi